لوگوتایپ یا نشانه نوشته چیست؟

لوگوها نشانه‌هایی دیداری هستند که معرف یک نوع فعالیت اعم از تجاری، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و… بوده و موجب می‌شوند تا فعالیت مربوطه شناسایی و از دیگران باز شناخته شود. لوگو (Logo) یا در فارسی نشانه به سبک‌ها و شیوه‌های مختلف طراحی می‌شود که هر کدام از لحاظ ساختار طراحی و حسی که منتقل می‌کنند تفاوت‌هایی با هم دارند. لوگوتایپ (Logotype) که در فارسی به نشانه نوشته ترجمه می‌شود در واقع یکی از انواع لوگو محسوب می‌شود و در تعریفی کوتاه می‌توان گفت طراحی لوگوتایپ نوعی طراحی حروف اختصاصی، تنها برای کلمه یا کلمات نام برند است به گونه‌ای که با استفاده از اصول طراحی و روش‌های خلاقانه، به نام برند جلوه و جذابیتی خاص برای ایجاد تمایز و دیده شدن بیشتر بخشد. در طراحی لوگو تایپ وجه تصویری حروف افزایش پیدا می‌کند. به بیانی دیگر یک لوگوتایپ طراحی می‌شود تا نه فقط خوانده شود، بلکه بیشتر از خوانده شدن دیده شود.
لوگوتایپ‌ها هم می‌توانند به تنهایی نقش لوگوی اصلی یک برند را ایفا کنند و هم می‌توانند به عنوان مکمل برای نشانه و لوگوی اصلی در هماهنگی با آن طراحی شده و با آن همنشین شوند تا نام و تصویر برند را به صورت قوی‌تری به نمایش بگذارند.

چرا و از چه زمانی طراحی لوگوتایپ رواج یافت

از چند دهه پیش در کشورهای صنعتی به دلیل رقابت زیاد بین کالاها و خدماتی که بسیاری از آن‌ها مشابه یکدیگر بودند، شاهد رواج نوعی از طراحی نشانه بودیم که بر اساس نام برند انجام می‌شد و به لوگوتایپ مشهور گردید. سبب اصلی رایج شدن لوگوتایپ این بود که از آن سال‌ها شمار بسیاری از نشانه‌های تصویری به صورت‌های مختلف برای تولیدات صنعتی و بخش‌های خدماتی به عرصه جهانی وارد شده بودند و تشخیص آن‌ها از یکدیگر دشوار شده بود. از این رو طراحی لوگوتایپ یا همان نشانه‌های نوشتاری برای ایجاد تمایز با سایر نشانه‌ها (لوگوها) راه حل مناسبی به نظر می‌رسید و بسیاری از تولیدات مصرفی و نیز خدماتی به خصوص در بخش حمل و نقل هوایی، وسایل برقی و لوازم خانگی با این گونه از لوگو‌ها به رقابت با یکدیگر پرداختند.
در ایران نیز از حدود دهه چهل شمسی، با طراحی برای نام محصولات مصرفی، فیلم‌های سینمایی و مناسبت‌های فرهنگی و… شاهد رواج لوگوتایپ هستیم.

مزایای استفاده از لوگوتایپ

شناسایی سریع‌تر برند؛ صدا و سیمای همزمان

طراحی لوگو برای هر فعالیتی چه در قالب شرکت، سازمان یا مؤسسه و چه در انواع مختلف اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و… باعث می‌شود بین صاحب آن فعالیت یا برند با جامعه هدف یا مشتریانش ارتباط بهتر و مؤثرتری شکل گیرد. در واقع نمادها و علائم بصری به دلیل این که ذهن را به خود مشغول می‌کنند، ثبت و ماندگاری آن‌ها در ذهن و خاطر افراد بیشتر خواهد بود. اما این فرایند غیر مستقیم است. یعنی وقتی مخاطب لوگوی شما را می‌بیند نیاز به عنوان یا نوشته کوتاهی در کنار لوگو است تا بفهمد این لوگو متعلق به چه برند یا فعالیتی است. یکی از مزیت‌های مهم استفاده از لوگوتایپ در همین شناسایی سریع و مستقیم به مخاطبین و مشتریان خود است. به عبارت دیگر لوگوتایپ همزمان که چهره برندی را آشکار می‌کند نام آن را نیز فریاد می‌زند.

شروعی مناسب برای برندهای نو

برندهای معروف به محض حضور نشان تصویری ساده خودشان (لوگوی خود) در هر مکانی بازشناخته می‌شوند. برای مثال وقتی شما لوگوی بنز را روی خودرویی می‌بینید نیاز نیست کسی یا توضیحی به شما بگوید که این خودرو تولید شرکت بنز است. یا فقط حضور علامت تیک ساده شرکت نایک روی یک لباس یا محصول کافیست تا بفهماند این محصول متعلق به شرکت نایک است حتی اگر کلمه Nike در کنار لوگوی آن درج نشده باشد.

صد البته که این شناخت یک شبه حاصل نشده و حاصل برنامه ریزی‌ها و فعالیت‌های گوناگون و مستمر در حوزه برندسازی است. اما اگر به دنبال شروع برندسازی خود هستید، طراحی لوگوتایپ گزینه مناسبی است. لوگوتایپ‌ها به دلیل این که نام و هویت برند را یک جا در خود دارند و شناسایی آن‌ها سریع‌تر صورت می‌پذیرد مناسب فعالیت‌ها و کسب و کارهایی هستند که تازه شروع به کار کرده و یا از شهرت چندانی برخوردار نیستند.

منحصر به فرد بودن لوگوتایپ نسبت به انواع دیگر لوگو

گرچه برای خلاقیت پایانی را نمی‌توان متصور بود اما گاهی نادانسته لوگویی شبیه به لوگویی دیگر شده یا در مواردی عینا مثل همان در جایی دیگر پیدا می‌شود. اگر با فرایند ایده‌یابی آشنا باشید می‌دانید که طراح برای رسیدن به یک ایده ناب، پس از جمع‌آوری اطلاعات و بسط آن در جهات مختلف و سپس معادل سازی تصویری برای یکایکشان، باید هر یک را در تقابل با همه قرار داده تا به نقطه عطفی در پیدایش یک ایده منحصر به فرد در طراحی لوگو برسد. به دلیل فراوانی گسترده فعالیت‌ها و کسب و کارهای مشابه و داشتن موضوعات و اهداف یکسان، گاهی این فرایند ایده‌یابی ناخودآگاه و بدون هیچ تعمدی ممکن است باعث رسیدن به ایده‌هایی مشترک شود و در نتیجه لوگوهایی یکسان خلق شود. این در صورتی است که تقلید کردن یا کپی از ایده‌ها و نمونه‌های دیگری که به صورت آگاهانه انجام می‌پذیرد را در نظر نگیریم.

اما در لوگوتایپ به دلیل محدودیت یا فیلتری که در طراحی ایجاد می‌شود یعنی طراح باید حروف یک نام خاص و تعیین شده را طراحی کند، این محدودیت تبدیل به مزیتی می شود که لوگو را منحصر به فرد کرده و درصد شباهت آن به نمونه‌های دیگر را به نزدیک صفر می‌رساند.

اصول و ویژگی‌های مهم در طراحی لوگوتایپ

در طراحی لوگوتایپ عوامل و مواردی وجود دارند که متغیر و بسته به نوع و کاربرد آن لوگوتایپ، رعایت بعضی را الزام‌آور و بعضی دیگر را غیرضروری می‌نماید. اصول کلی طراحی لوگوتایپ که رعایت آن‌ها در تمامی موارد عمومیت دارد به شرح زیر می‌باشد:

1-خوانایی لوگوتایپ

از مهم‌ترین ویژگی‌ها در طراحی لوگوتایپ، رعایت خوانایی آن است. یکی از اهداف اصلی لوگوتایپ آگاه کردن مخاطب یا مشتری از نام برند یا فعالیت مربوطه است که باید بدون سردرگمی برای مخاطب، دریافتی سریع و ساده را برای او داشته باشد. یا این که طراحی حروف، تغییر شکل و ترکیبات آن‌ها به گونه‌ای باشد که یک حرف یا واژه، حرف یا واژه دیگری خوانده نشود. البته این قانون مطلق نیست و در بعضی موارد به تناسب کاربرد لوگوتایپ، نسبت خوانایی آن می‌تواند تغییر کند.
برای مثال در طراحی لوگوتایپ نام شخصی مانند طراحی لوگوتایپ امیروحید جعفری در تصویر زیر، اگر کاربرد، معرفی صریح شخص و پروفایل گونه باشد و نیاز باشد مخاطب عام به راحتی نام را بخواند، طبیعتا خوانایی صد درصدی اولویت می‌یابد اما اگر کاربردی امضا‌گونه برای استفاده روی آثار هنری یا امثال آن داشته باشد، می تواند از درصد خوانایی پایین‌تری هم استفاده کند.

یا در مواردی با این که لوگو به سبک نشانه نوشته طراحی شده است، اما جنبه بصری آن ارجحیت دارد. مثل لوگوی یک مؤسسه فرهنگی یا یک انتشارات که نقش پرنده‌ای است که با طراحی حروف نام آن مؤسسه یا انتشارات انجام شده و دیده شدن نقش پرنده به عنوان نشانه بر خوانش حروف اولویت دارد. در طراحی لوگوی زیر نقش پرنده، رحل، کتاب و… با تقدم نسبت به کلمه “جمال” در آن دیده می‌شود و اگر توضیحات نوشتاری زیر لوگو نبود، امکان خواندن یا حدس آن به سادگی برای همگان میسر نبود.

2- رعایت گریدبندی در طراحی لوگوتایپ

گرید (grid) را می‌توان شبکه یا چهارچوبی معنا کرد که هدف آن ایجاد نظم میان عناصر و اجزا باشد. در طراحی لوگوتایپ از انواع گریدبندی‌ها می‌توان استفاده کرد که شامل شبکه‌های مربعی، لوزی، مثلثی، دایره، شش ضلعی و… شده یا انواع خطوطی که با نظمی مشخص در جهات افقی، عمودی، مورب یا دوار ترسیم شده‌اند را در بر می‌گیرد.
البته گرید در طراحی لوگوتایپ به همین موارد محدود نمی‌شود. برای مثال لوگوتایپ‌هایی که ظاهرا در هیچ چهارچوب خاصی قرار ندارند ولی زیبا به نظر می‌رسند، دارای گریدبندی پیچیده‌تر و نهان هستند که خارج از موارد ذکر شده است.

3- مدیریت فضای منفی در طراحی لوگوتایپ

فضای مثبت و منفی یکی از اصطلاحات و قواعد رایج در طراحی گرافیک است و در اصول خوشنویسی به آن سواد و بیاض (سیاهی و سپیدی) می‌گویند. اگر به صورت عادی به یک کلمه یا یک لوگوتایپ نگاه کنیم، متن آن یعنی نوشته که سیاه است (فضای مثبت) را خوانده و به آن توجه می‌کنیم در حالی که چشم ما فضاهای سفید مابین و داخل حروف را هم دیده و بر در دریافت ما از آن اثر می‌گذارد. اگر این فضاها که به فضای منفی یا بیاض مشهور است به درستی مدیریت و طراحی شود در افزایش زیبایی و چشم نوازی لوگوتایپ نقش اساسی خواهد داشت. برای مثال در طراحی لوگوتایپ خاکریز4 حروف به گونه‌ای طراحی و روی هم سوار شده‌اند که فضای سفید یا منفی آن به صورت نواری سفید رنگ با ضخامت یکسان بین حروف ایجاد شده و ریتمی موزون و جذاب ایجاد کرده است.

4-ارتباط و هماهنگی میان اجزا

یکی از مواردی که باعث زیبایی و انسجام در طراحی لوگوتایپ می‌شود، ایجاد ارتباط و وجوه مشترک میان حروف و اجزای مختلف یک نشانه نوشته است. اگر به حروف «ن ل ص ی ح ع ق» در خط نستعلیق توجه کنید متوجه شباهتی یکسان در قوس پایانی هر حرف خواهید شد یا همین طور قسمت صاف در حروف کشیده «الف ل ک» که شبیه هم است. در خط ثلث نیز وجود سریف‌ها در انتهای حروف یا سرک‌هایی که در ابتدای حروف کشیده وجود دارند، و یا ضخامت قلم که با نظم خاصی در مکان‌های مختلف حروف تغییر می‌یابد، نمونه‌هایی از قواعد و اصول زیبایی خط است که رعایت آن در طراحی لوگوتایپ موجب چشم نوازی نوشته و ایجاد ترکیبی زیبا و هماهنگ خواهد شد.

در طراحی لوگوتایپ شخصی جعفری نمونه‌های زیادی از این تشابهات و اشتراکات را شاهد هستیم. حرف «ج» که به صورت قرینه، انتهای حرف «ی» را شکل داده است، با چرخشی 45 درجه‌ای نیز با حرف «ف» تشابه ساختاری دارد. همچنین حرف «ع» که با ابتدای حرف «ی» هم شکل و هم راستاست. اگر این لوگو تایپ را با خطی عمودی به دو نیمه تقسیم کنیم، برای هر قسمت یا اتصال، نمونه آیینه‌اش را در سمت دیگر خواهیم یافت و این در حالی است که هیچ حرف تکراری در این کلمه وجود نداشته و هر حرف نیز در خوانایی کامل خود می‌باشد.

5-سادگی لوگوتایپ

ایجاد فضای شلوغ با پیچیدگی‌ها و درهم تنیدگی‌های بی هدف حروف یا تکرار آن‌ها بدون منظور خاصی، فقط منجر به آشفتگی تصویری و نازیبا شدن طرح می‌شود. البته اگر اضافه کردن موردی یا تکرار عنصری، در راستای یک ایده و مفهوم و یا ترکیب بصری خاصی باشد، البته که یک مزیت محسوب می‌شود. مانند لوگوتایپ انتشارات سیاه‌مشق که توسط استاد مسعود نجابتی طراحی شده و تکرار حروف در آن به خوبی بیانگر معنای کلمه سیاه مشق شده است.

ولی به طور کلی بر حسب اصل “کم گوی و گزیده گوی” یا “قَلَّ وَ دَلَّ”، وجود هر چیزی در طرح که به کار نیاید نه تنها اضافه بلکه مضر است و از قدرت بصری و جلوه لوگوتایپ کاسته و میزان دیده شدن و دریافت مخاطب از آن را پایین می‌آورد.
گاهی نیز می‌توان با روش‌های خلاقانه و با شیوه یکی کردن حروف و یا بخش‌هایی از نوشتار به سادگی بالاتری دست یافت و طرح را خلاصه کرد و به بیانی دیگر با یک تیر دو یا چند نشان زد. برای مثال در طراحی لوگوتایپ پاژ، نقاط حرف «پ» روی بدنه «پا» قرار گرفته و شکل واحدی را ایجاد کرده‌اند که «پا» خوانده شده و همان شکل در چرخشی 180 درجه حرف «ژ» خوانده می‌شود.

6-هم‌خوانی لوگوتایپ با موضوع

ظرفیت‌های مفهوم سازی و ایده پردازی در انواع دیگر لوگو به دلیل کار مستقیم با فرم‌ها و تصاویر را نمی توان با لوگوتایپ مقایسه نمود چرا که در لوگوتایپ باید ساختار حروف را پردازش کرده و به فرم ایده آل رساند و این خود گاهی تمام کاری می‌شود که باید یا می‌توان انجام داد. اما اگر لوگوتایپی علاوه بر داشتن ساختار بصری قوی در حروف، به بیان مفهوم یا ایده هم دست یافت، برایش مزیتی دو چندان محسوب می‌شود.
برای ایجاد همخوانی میان لوگوتایپ با موضوع و محتوای خود از چند شیوه می‌توان استفاده کرد. یکی از آن‌ها اضافه کردن تصاویر آیکونیک یا نمادها و نشانه‌ها به لوگوتایپ است که البته باید با تلفیقی خلاقانه و هنرمندانه انجام شود. در روشی دیگر کل ترکیب حروف می‌تواند شمایلی از انسان، حیوان، اجسام یا دیگر موارد مرتبط با موضوع را بسازد.

روش دیگر نیز استفاده از خطوط و فرم‌هایی در طراحی لوگوتایپ است که حسی مرتبط با موضوع را منتقل کرده و بیانی متناسب محتوایش دارند. برای مثال خطوط و فرم‌های نرم و دوار، بیانی لطیف، منعطف و شاعرانه دارد یا خطوط صاف و مربع‌گونه بیانی منطقی و یا صنعتی را می‌تواند ارائه کند و خطوطی تیز با زاویه‌های تند می‌تواند حاوی پیام‌هایی با مضمون هشدار، جنگ یا پرخاش باشد.
دو لوگوتایپ زیر که نمونه‌هایی از طراحی حسی برای بیان مفاهیم هستند، هر دو برای یک واژه واحد یعنی »مجنون« طراحی شده‌اند اما هر یک احساس، ادارک و بیانی متفاوت ایجاد کرده‌اند. در طراحی لوگوتایپ مجنون1 شاهد بیانی جدی و جسور همراه با حرارت و عشق هستیم که معنای جنون در ادبیات و اندیشه دینی و عرفانی را به تصویر می‌کشد ولی در طراحی لوگوتایپ مجنون2 با بیان عام کلمه مجنون یعنی دیوانگی، بی خردی، آشفتگی و حرکات دور از عقل و شأن انسان مواجه می‌شویم.

7-جذابیت در طراحی لوگوتایپ

هدف نهایی و خروجی بیشتر موارد ذکر شده رسیدن به جذابیت و زیباییست. حتی ایده و مفهوم نیز باید در راستای افزودن جذابیت لوگو تایپ خلق شود. در غیر این صورت به انسان سخنوری می‌ماند که به دلیل پوشیدن لباس نامناسب و ناآراسته سخنش شنیده نمی‌شود. ضمن اینکه جذابیت و داشتن یک فرم بصری قوی باعث می‌شود که لوگوتایپ به راحتی در استفاده‌های مختلف گرافیکی به زمینه خود نشسته و ترکیبی شکیل ایجاد کند یا در مکان‌هایی که قرار است مستقر شود مانند روی یک محصول، مثل نگینی بدرخشد.

انواع لوگوتایپ

لوگوتایپ‌ها را از منظر طراحی به دو دسته کلی می‌توان تقسیم کرد:

1-لوگوتایپ‌های ایده محور

منظور از ایده در طراحی لوگوتایپ، وقوع یک اتفاق است که بیننده را یک آن متوقف کرده و باعث درگیر کردن ذهن او شود. این اتفاق می‌تواند گنجاندن المان‌های تصویری مرتبط با موضوع به شکل خلاقانه در لوگوتایپ باشد یا این که فرم کلی نوشته قالبی از تصاویر نمادین بگیرد. به طور کلی غالبا در این نوع از لوگوتایپ‌ها شاهد یک مفهوم تصویرگونه‌ایم که جدا از معنای خود واژه، مطلب دیگری را نیز بیان می‌کند.
در طراحی لوگوی محصولات آرایشی و زیبایی 133 به شکلی خلاقانه فقط با آیینه‌ای کردن عدد 3 آخر، تصویری از پروانه و گل حاصل شده که استعاره از زیبایی و لطافت داشته و مفهوم مثبتی از محصولات آن شرکت را ارائه می‌کند.

در لوگوی شرکت خدمات پستی FedEx نیز در فضای سفید بین حرف E و X نماد فلش یا پیکان به کنایه از انتقال تعبیه شده است.

معمولا در طراحی این گونه از لوگوتایپ‌ها از فونت‌های آماده استفاده شده یا این که فرمی بسیار ساده و خوانا برای حروف طراحی می‌شود. در واقع قدرت بصری حروف را کاهش می‌دهند تا تمرکز و تاکید بر روی تصویر و مفهوم آن افزایش یافته و به راحتی دیده شود.

2-لوگوتایپ‌های فرم محور

در این نوع از لوگوتایپ‌ها توجه به فرم و افزایش قدرت بصری حروف اهمیت یافته و خلق ترکیبات نو و شکل‌های بدیعی از حروف و اتصالات آن به گونه‌ای که برای بیننده منحصر به فرد باشد، در دستور کار طراحی قرار می‌گیرد. مزیت این نوع از لوگوتایپ‌ها در پتانسیل گرافیکی بالای آن‌هاست. یعنی به دلیل بهره بردن از فرم و ساختاری قوی به راحتی در استفاده‌های مختلف گرافیکی نشسته و ترکیب زیبایی را ایجاد می‌کنند. در واقع در یک مقایسه می‌توان گفت که لوگوتایپ‌های ایده‌محور از طریق مفهوم جلب توجه می‌کنند و لوگوتایپ‌های فرم‌محور از طریق قدرت بصری فرم.
در طراحی لوگوتایپ محصولات ارگانیک طیب نمونه‌ای از توجه صرف به فرم و زیبایی نشانه نوشته را شاهد هستیم، که به جهت ایجاد جلوه شکیل و قرارگیری زیبا روی بسته‌بندی محصولات طراحی شده است.

لازم به توضیح است که این یک تقسیم بندی کلی است و در یک لوگو تایپ هم به فرم می توان پرداخت و هم ایده و نسبت استفاده از هر کدام بنابر طرح و مورد خود می‌تواند متغیر باشد. چرا که ساختار حروف در هر کلمه یا کلمات و نیز موضوع فعالیت برند متفاوت و اثر گذار است و هر یک ظرفیت‌ها و محدودیت‌هایی را برای کار دارند که دیگری ندارد. همچنین جامعه مخاطب برند نیز که باید مد نظر قرار گیرد می‌تواند چهارچوب طراحی را باز یا محدود نماید. گاهی فقط رسیدن به یک فرم بصری قوی از یک کلمه، خود کاری بس بزرگ است. اما اگر در یک لوگوتایپ، حروف هم ساختاری قوی و زیبا پیدا کنند و هم ایده و مفهوم جایگاه خود را داشته باشد، حالتی ایده‌آل ایجاد شده است. که البته این امر نیازمند مهارت و تسلط فراوان در طراحی است.
طراحی لوگوتایپ سازه های چوبی پاژ نمونه‌ای از این دست است که در آن هم به طراحی فرمی قوی توجه شده و هم از نمادها و عناصر تصویری مرتبط با موضوع (در طراحی نقطه‌ها) جهت ایجاد مفهوم استفاده شده است.

نکات مهم و اصطلاحاتی در رابطه با طراحی لوگو تایپ

اهمیت نام برند در طراحی لوگوتایپ

مهم‌ترین نکته پیش از سفارش طراحی لوگوتایپ انتخاب یک نام مناسب و هوشمندانه برای برند است. از یک طرف نام‌ها هرچه کوتاه‌تر باشند، قدرت به ذهن سپاری بالاتری خواهند داشت و از طرفی دیگر یک نام کوتاه با حروف کمتر، قدرت مانور بیشتری برای اعمال خلاقیت و ابداعات بصری روی خود می‌دهد و دست طراح برای ایجاد فرم‌های خاص‌تر و حتی ترکیب عناصر تصویری به شکلی هنرمندانه در آن بازتر است. طبیعتا نیز هرچه نام برند دارای حروف و یا کلمات بیشتر باشد، نیاز به ایجاد هماهنگی بصری بین اجزا و عناصر بیشتری است تا یک طرح منسجم و قابل قبول شکل بگیرد که این موضوع علاوه بر ایجاد محدودیت، هم مهارت و هم صرف انرژی بیشتری را برای طراحی طلب می‌کند.

نکته دیگری که در این رابطه مورد توجه قرار می‌گیرد آشنا یا غریب بودن اسمی که برای برند انتخاب می‌شود، در اذهان است. اسامی آشنا به دلیل آن که بارها و بارها خوانده شده و در ذهن نشسته‌اند طبیعتا با سرعت بیشتری خوانده شده و از لحاظ طراحی هم با اعمال تغییرات و ایجاد فرم‌های متفاوت یا قرار دادنشان در ترکیبات و ساختارهای مختلف، خواناییشان کمتر تحت شعاع قرار می‌گیرد. اما استفاده از اسامی‌ای که تا بحال گوش مخاطب آن را نشنیده باشد، گرچه حس کنجکاوی را برانگیخته و ذهن را بیشتر درگیر می‌کند، ولی به همان اندازه هم محدودیت در طراحی به جهت رعایت خوانایی بیشتر ایجاد می‌کند.
بنابرین لازم است در نظر داشته باشید که اگر هنوز از قطعیت نام برند خود مطمئن نیستید یا ممکن است در آینده بخواهید آن را تغییر دهید اقدام به سفارش طراحی لوگوتایپ نکنید.

تایپوگرافی و طراحی لوگوتایپ

تا قبل از اختراع دستگاه چاپ توسط گوتنبرگ، ثبت اطلاعات و نوشته‌ها توسط خطاطان و به وسیله دست انجام می‌شد. خطاطان برای ثبت موضوعات مهم مثل کتب مقدس، فرمان‌ها، مهرها، کتیبه‌ها و… رسم الخط‌هایی را ابداع کردند که معنی و اهمیت آن چه را ثبت می‌کردند بیان کند، پس باید زیبا می‌نوشتند و بدین ترتیب خوشنویسی شکل گرفت. کلمه تایپ (Type) یا فونت (Font) و اصطلاح تایپوگرافی (Typography) پس از اختراع دستگاه چاپ و از اواسط قرن 15 میلادی در اروپا رایج شد.

تایپ یا فونت چیست

جان گوتنبرگ در آلمان برای اولین بار حروف متن را به طور جداگانه با سرب ریخته‌گری کرد و با کنار هم قرار دادن آن‌ها کلمات و سپس جملات را به وجود آورد و سپس با دستگاهش آن را چاپ کرد. به این قطعات حروف مجزا و قابل جابجایی تایپ گفتند. تایپ امکان خوشنویسی بدون خطاط را به شکل آسان‌تری فراهم کرد. پس از ابداع نشر با کامپیوتر، حروف با همان الگوی مجزا برای کامپیوتر نیز طراحی شدند. تایپ، فونت و در فارسی قلم، اصطلاحاتی است که امروزه برای هر سری طراحی شده حروف مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تایپ فیس چیست

به یک تایپ یا انواع آن در یک اندازه یا اندازه‌های متفاوت که با سبکی یکپارچه و مشخص طراحی شده باشند، تایپ فیس (Typeface) گویند. یک تایپ فیس معمولا شامل حروف الفبا، شماره‌ها، علائم نوشتاری و فرمول‌های ریاضی نیز می‌باشد. امروزه و پس از نشر دیجیتال اصطلاح تایپ فیس با فونت در بیشتر موارد با هم ادغام می‌شود. در دوره حروف فلزی، فونت اشاره به نوع خاصی از اعضای یک خانواده تایپ مثل تایپ سیاه (بولد) و یا تایپ ایتالیک داشت، در حالی که تایپ فیس به شکل بصری یکسان یا سبک خاص یک خانواده تایپ اشاره می‌کرد.

تایپوگرافی چیست

کار با حروف سربی مجزا نیاز جدیدی را پدید آورد که آن بهبود شکل قرارگیری حروف و افزایش زیبایی و کیفیت متن چاپی بود. بدین ترتیب فن ابداع و گزینش و تنظیم انواع حروف به نام تایپوگرافی شکل گرفت و به مرور و با رشد تکنولوژی اهداف جدید و مفهوم گسترده‌تری پیدا کرد.
در حال حاضر تایپوگرافی یعنی کار با تایپ و نوشته در یک کار گرافیک که می‌تواند شامل انتخاب نوع تایپ فیس، اندازه آن، فواصل حروف و فواصل سطرها، بر مبنایی که متن مربوطه قصد بیان آن را دارد باشد. تایپوگرافی در تعریفی کلی‌تر و شکل معاصر آن یعنی هنر دیزاین با تایپ که مفهوم تقویت ویژگی بصری حروف به منظور ارتباط بهتر و تاثیرگذاری بیشتر در مخاطب و نیز جنبه‌های خلاق در طراحی و کاربرد حروف را نیز شامل می شود.
بنابرین طراحی لوگوتایپ نیز نوعی تایپوگرافی محسوب می‌شود.

تفاوت خوشنویسی با طراحی لوگوتایپ

گرچه هم در طراحی لوگوتایپ و هم در خوشنویسی زیبایی مبنای کار است، اما دو مفهوم مجزا از هم با کاربردهای متفاوت هستند. خوشنویسی که معادل آن در انگلیسی کالیگرافی (Calligraphy) نام دارد، رسم‌الخط یا به اصطلاح امروزی طراحی فونتی است که همه حروف با اتصالات آن در یک چهارچوب هندسی معین طراحی شده و دارای قوانین مشخصی برای نوشتن است. هدف آن هم ثبت اطلاعات نوشتاری به شکلی زیباست.
اما در لوگوتایپ، طراحی فقط برای حروف نام برند انجام پذیرفته و هدف آن تقویت شخصیت بصری حروف برای جذب و ارتباط با مخاطب است. در خوشنویسی به هیچ وجه نمی‌توان قواعد را زیر پا گذاشت و حروف دقیقا با همان طول و عرض و شکل تعیین شده باید نوشته شود. اما در طراحی لوگوتایپ علاوه بر اینکه می‌توان از انواع رسم‌الخط‌های خوشنویسی هم استفاده کرد، می‌توان قوانین آن را هم تغییر داد و از همه تکنیک‌های گرافیکی بهره برد تا مفهوم و شخصیت مورد نظر را به حروف بخشید.

طراحی لوگوتایپ فارسی و انگلیسی

شاید این سوال برایتان پیش آمده باشد که چرا در جایی که همه به فارسی صحبت می‌کنند، می‌خوانند، می‌نویسند و می‌فهمند، عده‌ای ترجیح می‌دهند خودشان را به انگلیسی معرفی کنند؟! یعنی لوگوی انگلیسی طراحی کنند برای مخاطب فارسی زبان!
جواب هر چه باشد یکی از دلایل مهم آن از تفاوتی که میان ساختار حروف فارسی با حروف لاتین است، آغاز می‌شود. حروف لاتین به دلیل ساختار هندسی بسیار ساده و مینیمالی که دارد حتی اگر به صورت خام هم روی یک تصویر، اثر گرافیکی یا جایی دیگر تایپ شده و استفاده گردد، به راحتی به زمینه خود نشسته و ترکیب زیبایی ایجاد می‌کند. به همین دلیل نیز کار با آن برای عموم راحت تر بوده و نیاز به مهارت و تخصص چندانی ندارد.
اما خطوط فارسی با پشتوانه عظیم آثار خوشنویسی ایرانی و اسلامی که به اعتراف طراحان غربی نیز در دنیا نظیر ندارد، بر پایه اصول و قواعد پیچیده و پیشرفته‌ای بنا شده است که مانند اسب‌های اصیل و زیبا، طراح غیرمتخصص و ناآشنا به آن را به شدت زمین خواهد زد.
بنابرین اگر مخاطب شما فارسی زبان و یا حتی عرب زبان است، طراحی لوگو تایپ فارسی و یا عربی خود را به دست طراحی حرفه‌ای بسپارید تا به برند شما تشخصی به غنای فرهنگ و هویتتان ببخشد. پیشنهاد می‌کنیم دیدن نمونه لوگوتایپ‌های فارسی سایت پرشین لوگوتایپ Persian Logotype را از دست ندهید.
برای آشنایی بیشتر با لوگوتایپ فارسی، ویژگی‌ها و چند و چون آن نیز می‌توانید مقاله طراحی لوگوتایپ فارسی بر پایه گنج خوشنویسی ایرانی و اسلامی را مطالعه فرمایید.